ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСТАРЫ

Ғылыми зерттеулердің негізгі мақсаттары мен міндеттері

 

-          Ұлттық парктің және онымен шектес аумақтардың биоәртүрлілігінің (флора,

фауна, сирек кездесетін және индикаторлық түрлер популяциясы және т. б.) толықтығын анықтау үшін экожүйелердің негізгі компоненттерін зерттеу.

-          -Биологиялық және ландшафттық әртүрлілікті сақтау, ерекше экологиялық,

ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар бірегей табиғи кешендер мен мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілерін табиғатты қорғау, экологиялық-ағарту, ғылыми, туристік және рекреациялық мақсаттарда пайдалану

 

"Бұйратау" МҰТП ғылыми-зерттеу қызметіне парктың ғылыми қызметкерлері жауапты.

"Бұйратау "МҰТП" ғылыми - зерттеу қызметі ҚР БҒМ Ғылым комитетімен келісілген (№413116-5-14, 16.11.2021 ж.) және ҚР ЭГТРМ орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің (№27-5/274, № 27-5 / 274) бұйрығымен бекітілген "Бұйратау "МҰТП "РММ 2022-2026 жылдарға арналған ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспары" негізінде жүргізіледі. 09.11.2021 ж. сондай-ақ, ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің (13.03.2012 ж., №94) бұйрығымен бекітілген табиғат қорғау мекемелерінде ғылыми қызмет пен ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру және жүргізу қағидаларына сәйкес.

2022 жылы парктың ғылыми ұжымы 3-ші ғылыми - зерттеу тақырыптарын, соның ішінде "Табиғат шежіресін"зерттеуге кірісті:

 

• "Бұйратау" МҰТП аумағында және оның ғылыми қызметкерлер "Қорғау аймағында құстардың Қызыл кітап түрлерінің экологиялық ерекшеліктері"

 

• "Бұйратау" МҰТП аумағында өсімдіктер қауымдастығының негізгі түрлерінің таралуын зерттеу" - орындаушы аға ғылыми қызметкер Ф. М. Исмаилова.

 

• "Бұйратау" паркінің аумағындағы кеміргіштер отряды мен қоян тәрізділер отрядының экологиялық мониторингі - "Ерейментау" филиалының аңшылықтанушы Н.А. Сагалиев.

• "Бұйратау" МҰТП "Табиғат шежіресі" (парктың және оның қорғау аймағының табиғи кешендерінде болып жатқан барлық құбылыстар мен процестерді бақылау және тіркеу)- ғылыми қызметкерлер; бұрын орындалған, үнемі орындалып, тұрақты орындалатын болады.

                Сыртқы ұйымдарымен жұмыс

 

Парктағы ғылыми жұмыс ол құрылған сәттен бастап жүзеге асырылады және оны ғылыми қызметкерлер ҒЗЖ жоспарымен бекітілген, жақты тарап ұйымдардың мамандарын тарта отырып орындайды:

2020 жылғы 25 мамырда "Бұйратау "МҰТП" РММ мен "Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті" арасында ғылыми ынтымақтастық туралы шарт қайта жасалды, қолданылу мерзімінің аяқталуына байланысты ол тағы бес жылға ұзартылды.

Осы шартты жасасудың мақсаты іргелі және қолданбалы зерттеулер және олардың нәтижелерін іс жүзінде енгізу саласында, сондай-ақ тараптардың ғылыми-білім беру қызметінде тең құқылы және өзара тиімді ынтымақтастықты дамыту болып табылады.

2022 жылғы 10 қарашада ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің келісімі бойынша "Бұйратау "МҰТП" РММ мен ЖМ "Bolashak Академиясы" арасында ғылыми, кәсіптік ынтымақтастық және кәсіптік практика жүргізу туралы үшінші 5 жылғы шарт ұзартылды.

 Бұл шарттың негізгі мақсаты:

1.1. Осы шарттың мәні ғылыми ақпарат алуға бағытталған тараптардың ғылыми-зерттеу және білім беру қызметін қолдау мақсатында өзара ынтымақтастық болып табылады.

1.2. Мамандарды, студенттерді, магистранттар мен аспиранттарды даярлау деңгейін арттыру; студенттердің оқу және ғылыми қызметін ұйымдастыру.

1.3. Ынтымақтастықтың негізгі нысандары - жеке жобалар, ғылыми зерттеулер жүргізу, студенттердің далалық практикасын өткізу, тараптардың ішкі жұмыс жоспарларына сәйкес курстық, дипломдық және диссертациялық жұмыстарды дайындау; бірлескен семинарлар, конференциялар, дөңгелек үстелдер және басқа да қызмет түрлерін өткізу болып табылады.

Осы ынтымақтастық шеңберінде орындалатын ҒЗЖ басым бағыттары табиғи кешендердегі процестер мен құбылыстарды зерделеу, экологиялық ағарту мен танымдық туризмнің жаңа нысандарын дамыту болып табылады.

Тараптар осы шарт бойынша қаржылық міндеттемелерді көтермейді."Қазақ ұлттық Аграрлық Университетімен"осындай шарт жасасуға келіссөздер жүргізілуде.

Парктің ТЭАжҒБ мамандары ҚР Үкіметі/ГЭФ/БҰҰДБ "Дала экожүйелерін сақтау және орнықты басқару" жобасымен байланыста және іскерлік ынтымақтастықта болады.

Парктің ғылыми қызметкерлері өз қызметі барысында ҚР БҒМ ҒК Зоология және ботаника институттарының мамандарымен іскерлік байланыста болады.

 

Ғылыми-техникалық кеңестің және ғылыми бөлімнің сапалық құрамы.

Осы және перспективалық қызметті дамыту, үйлестіру, талдау және жоспарлау мақсатында "Бұйратау" МҰТП - да (ол құрылған сәттен бастап ғылыми-техникалық кеңес ҒТК жұмыс істейді) "Бұйратау"МҰТП РММ ҒТК) туралы ереже негізінде жұмыс істейді.

Кеңес құрамына: филиал директорларын, бөлім бастықтарын, ғылыми қызметкерлерді, заңгерді, аңшыларды, орман пайдалану жөніндегі инженерді қоса алғанда, парк басшылығы кіреді.

ҒТК барлық мүшелерінің жұмыс бейініне сәйкес келетін жоғары білімі бар.

ҒТК отырыстарын өткізу

 

"Бұйратау" МҰТП жұмыс жоспарымен жыл сайын ҒТК-нің кемінде 6 отырысы өткізіледі. Отырыстарда парк қызметінің барлық негізгі бағыттары мен түрлері - күзет, ғылым, туризм, эко ағарту және парктің ағымдағы жұмысы процесінде туындайтын барлық проблемалар бойынша басқа да мәселелер талқыланады және шешімдер қабылданады.

 

Табиғат шежіресін жүргізу

 

"Табиғат шежіресі" қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингінің бірыңғай мемлекеттік жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады және ұзақ уақыт бойы ерекше қорғалатын табиғи аумақтағы табиғи процестердің жай-күйі мен өзгеруі туралы деректерді жыл сайын жинау және салыстырмалы талдау болып табылады.

Табиғат қорғау мекемесі құрылған кезден бастап жүргізіліп келеді және міндетті ғылыми-зерттеу жұмысы болып табылады.

"Табиғат шежіресі" деректерін салыстырмалы талдаудың негізі ЕҚТА құру немесе кеңейту үшін жаратылыстану-ғылыми негіздеме материалдары, орман орналастыру және түгендеу материалдары, ЕҚТА экологиялық жүйелерінің бастапқы (базалық) жай-күйі туралы кешенді ғылыми зерттеулер материалдары болып табылады.

"Табиғат шежіресінің" мақсаты ерекше қорғалатын табиғи аумақтың табиғи-аумақтық кешендерінің (бұдан әрі - ЕҚТА) жай-күйін бағалау және оларды табиғи жағдайда сақтау мақсатында табиғи процестердің даму динамикасын зерделеу болып табылады.

"Табиғат шежіресінің" міндеттері:

1) табиғи жағдайда табиғи және антропогендік факторлардың әсерінен ЕҚТА және қорғау аймағы аумағындағы табиғи процестердің жай күйі мен даму динамикасы туралы ақпаратты жинау және талдау;

2) ЕҚТА табиғи-аумақтық кешендерінің жай-күйі мен өзгеруі туралы бағалау және қорытындылар;

3) теріс антропогендік факторларды жою немесе болдырмау, ЕҚТА табиғи-аумақтық кешендерін және мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерін табиғи жағдайда сақтау жөнінде ұсынымдар дайындау.

"Табиғат шежіресін" жүргізудегі маңызды көрсеткіш-бақылаулардың көпжылдық қатарларын талдау, есепті жылдың көрсеткіштерін орташа көпжылдық шамамен және оның шекті мәндерімен салыстыру болып табылады.

"Табиғат шежіресін" жүргізуді парктың мемлекеттік инспекторларын тарта отырып, ғылым және мониторинг бөлімінің мамандары жүзеге асырады. 

"Табиғат шежіресі" үшін бастапқы материалды жинауды мемлекеттік паркты қорғау инспекторлары жүргізеді, барлығы фенологиялық бақылаулардың күнделіктерін жүргізеді, олар фенологиялық жылдың аяғында (наурыз айының басында) камералдық өңдеу үшін ғылыми бөлімге тапсырылады.

Күнделік үлгілерін парктың ғылыми қызметкерлері заңды тұлға мәртебесі бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың "Табиғат шежіресін жүргізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулыққа" сәйкес әзірледі (ҚР АШМ ҚББО 2007 жылғы 18 сәуірдегі № 156 бұйрығымен бекітілген). Парк инспекторларымен жылына екі рет теориялық және практикалық сабақтар (семинарлар) өткізіледі.

Ғылыми – зерттеу жұмысы, "Табиғат шежіресі" бойынша қойылған міндеттерді шешу үшін жануарларды бақылау бойынша тұрақты маршруттар және флористикалық құрамды зерттеу бойынша учаскелер салынды."Бұйратау" МҰТП аумағындағы табиғи процестердің мониторингі, фауна мен флораны түгендеу жөніндегі деректерді жинау ЕҚТА-да "Табиғат шежіресін жүргізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулар" негізінде жүргізіледі.

 Алдыңғы жылдардағыдай, практикалық жұмыстың жинақталған тәжірибесіне сүйене отырып, "Табиғат шежіресі" бөлімдерін орындау үшін нақты адамдар, ғылыми қызметкерлер мен парк мамандары ҒТК шешімі негізінде жүзеге асырылады.

Парк ұйымдастырылған сәттен бастап зерттеу нәтижелері бойынша "Бұйратау" МҰТП "табиғат шежіресінің" 11 жылдық және екі бес жылдық томдары ресімделді.

Ғылыми семинарлар мен кеңестер өткізу, конференцияларға қатысу.

Парктың бүкіл кезеңінде оның қызметкерлері, негізінен ғылыми қызметкерлер, барлық конференцияларға, ғылыми кеңестерге қатысады, олардың ұйымдастырушылары шақырулар алады. Жариялау үшін материалдар жіберіледі, шығулар мен баяндамалармен және т. б. тікелей қатысады.

ҒЗЖ жариялау.

2022 жылы парк аумағында жиналған ғылыми материалдар, оның ғылыми қызметкерлері және бірлесіп авторлық (ғылыми ынтымақтастық шарты) бойынша 6 ғылыми мақала жарияланды..

  1. Ф.М. Исмаилова "Бұйратау "МҰТП аумағында Betula kirghisorum онтогенезін зерттеу". // Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығының құрылуының 30 жылдығына арналған халықаралық конференция материалдары. "Алтайдың биоалуантүрлілігін сақтаудың қазіргі жағдайы мен мәселелері" Ридер қ. 2022 Б. 15
  2. Ф.М. Исмаилова " Бұйратау "мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің аумағындағы өрескел тринияның (Trinia muricata) онтогенезін зерттеу. // Материал "Қазіргі заманның өзекті мәселелері №2 (36)" халықаралық ғылыми журналы. Қарағанды Болашақ-Баспа,2022. 165-168 ББ.
  3. Ф.М.Исмаилова, М.Ю.Ишмуратова "Маралдармен қоршау аумағындағы халықтың деградациясы". // Материал "Қазіргі заманның өзекті мәселелері №4 (38)"халықаралық ғылыми журналы. Қарағанды Болашақ-Баспа, 2022. 135 бет
  4. Н.А. Сагалиев "Қазақ таулы таулы қошқар маңында қой бағу мерзіміне қарай".

Материал "Қазіргі заманның өзекті мәселелері №4 (38)" халықаралық ғылыми журналы. Қарағанды Болашақ-Баспа, 2022. 151-бет

  1. Г.Т. Картбаева, А. Турсынбекқызы, Н.А. Сагалиев "Бұйратау ұлттық паркінің Micromammalia зерттеуі". // Материал "Қазіргі заманның өзекті мәселелері №4 (38)"халықаралық ғылыми журналы. Қарағанды Болашақ-Баспа, 2022. 142 бет
  2. Турлыбекова Г.К., Камалиева Д.Е. «Бұйратау мемлекеттік Ұлтық табиғат паркіндегі құстар фаунасының экологиялық мәселелері»  //"Қазіргі заманның өзекті мәселелері №4 (38)"халықаралық ғылыми журналының материалдары. Қарағанды Болашақ-Баспа, 2022.154 бе